Hidźra to określenie osoby trzeciej płci* w kulturach Azji Południowej (na subkontynencie indyjskim).
Hidźrowie występują też pod innymi nazwami:
-w Pendżabie jako khusra, khotti lub ćakka, -w Tamil Nadu jako arawani.
Hidźrą zostają osoby urodzone biologicznie jako mężczyźni, ale nie utożsamiające się kulturowo lub psychicznie z płcią męską, z męskimi rolami w społeczeństwie lub utożsamiający się psychicznie z płcią żeńską; transseksualistki; obojnacy; osoby urodzone z narządami obojga płci lub o płci nieokreślonej; mężczyźni wykastrowani z jakiegoś powodu. Na poziomie języka mówią o sobie zwykle w rodzaju żeńskim.
W hinduizmie hidźrowie należą do szczególnej kasty i są poświęceni bogini zwanej Bahućara Mata. Są kojarzeni z androgynicznymi** bóstwami hinduizmu. W kontekście islamskim trzecia płeć hidźrów jest uważana za wynik woli Allaha. Również jednak w kręgu hinduizmu hidźrowie są pod wpływem wielu praktyk muzułmańskich, np. grzebią swoich zmarłych zamiast palić ich zwłoki na stosie.
Bahućara Mata
Człowiek staje się hidźrą w wyniku procesu socjalizacji w obręb "rodziny hidźrów". Najpierw jest ćelą czyli uczniem u jakiejś guru, która prowadzi go stopniowo w obręb kulturowej kobiecości. Każda guru ma przynajmniej pięć ćeli, które przyjmują jej nazwisko i są uważane za jej spadkobierczynie. Ćela oddają swoje dochody guru, która zarządza gospodarstwem. Kulminacją procesu jest rytuał religijny, na który składa się zwykle kastracja, operacja normalnie w Indiach zakazana. Dla hidźrów jest to rodzaj nirwany*** lub ponownych narodzin. Nie wszyscy hidźrowie są wykastrowani, choć sądzi się, że zdecydowana większość.
W Indiach każda grupa społeczna ma określone miejsce w strukturze społeczno-gospodarczej. Hidźrowie zajmują się głównie żebractwem i prostytucją (w dawnych czasach również świątynną prostytucją sakralną). Mężczyźni utrzymujący kontakty seksualne z hidźrami nie są uważani za homoseksualistów w sensie, w jakim to pojęcie jest rozumiane na Zachodzie, bo też i hidźrowie nie są homoseksualistami, są w Indiach trzecią płcią. Niektórzy hidźrowie wychodzą nawet za mąż.
Hidźrowie wykonują wiele obrzędów sakralnych w czasie ceremonii zaślubin oraz po narodzinach dziecka płci męskiej. Na obrzędy te przychodzą zwykle bez zaproszenia, ale ich obecność (związana z muzyką, śpiewem i zawierającym aluzje seksualne tańcem) wróży szczęście i płodność. Za ich obecność należy się im więc zwyczajowo wynagrodzenie. Powszechna jest wiara w ponadnaturalne moce hidźrów, dlatego wszyscy boją się ich obrazić, co niechybnie przyniosłoby nieszczęście.
W muzułmańskich społeczeństwach subkontynentu indyjskiego hidźrowie byli silnie związani z klasami panującymi, pełniąc rozmaite role w pałacach: czy to służących, czy to partnerów seksualnych mężczyzn z elit - było to dość często spotykane jeszcze do lat 50. XX wieku.
W epoce kolonialnej zależności od Wielkiej Brytanii nastąpił pewien wpływ zachodniego sposobu myślenia, który pogorszył położenie hidźrów i wniósł traktowanie ich sposobu życia jako swego rodzaju zboczenia czy nawet przestępstwa. Skierowane przeciwko nim ustawodawstwo zostało jednak zniesione po odzyskaniu niepodległości przez Indie. Akty przemocy wobec nich, które się jednak czasem zdarzają są jednak skutkiem wpływów kulturowych wynikających z panowania brytyjskiego, gdyż miejsce hidźrów w indyjskiej kulturze jest trwałe i bardzo głębokie.
W hinduizmie hidźrowie (obok dzieci poniżej piątego roku życia i sannjasinów****) są jedną z trzech kategorii ludzi, którzy nie są po śmierci paleni na stosach (kremowani), lecz zakopywani w ziemi.
Od 2000 r. Hidźrowie są reprezentowane we władzach. Od 2005 r. kategoria płci uznana we wniosku paszportowym.
*trzecia płeć – rodzaj płci społecznej, występujący u mężczyzn i kobiet
**Osoby androgyniczne łączą w sobie cechy psychiczne i sposoby zachowania (radzenia sobie w trudnych sytuacjach) charakterystyczne dla tradycyjnie pojmowanej męskości i kobiecości.
***Nirwana – wygaśnięcie cierpienia, termin używany w religiach dharmicznych na określenie bardzo zaawansowanego poziomu urzeczywistnienia.
****Sannjasa – w powszechnym zastosowaniu oznacza etap życia, w którym rozwijana jest wajragia, czyli stan determinacji i stałości w dążeniu do wyzwolenia się z iluzji materialistycznego życia.